در تعریف اتحادیه ها میتوان گفت ، اتحادیه یا تشکل صادراتی ، نهادی است متشکل از اعضای مختلف که در یک حوزه تخصصی خاص فعالیت می کنند ، دارای شخصیت حقوقی و مستقل بوده و به صورت صنفی و غیر انتفاعی به نفع اعضای خود فعالیت می کند.
در ماده 21 قانون نظام صنفی در خصوص اتحادیه ها و ماهیت و همچنین شرایط تشکیل آنها چنین آمده:
ماده ۲۱ - در هر شهرستان که واحدهای صنفی با فعالیتهای شغلی مشابه یاهمگن وجود داشته باشد، افراد صنفی با رعایت این قانون مبادرت به تشکیل اتحادیهمیکنند.
تبصره ۱ - اتحادیه دارای شخصیت حقوقی و غیرانتفاعی است و پس از ثبت دروزارت بازرگانی رسمیت مییابد.
تبصره ۲ - حدنصاب تعداد واحدهای صنفی برای تشکیل یک اتحادیه در کشور بهشرح زیر است:
الف - در تهران، ۳۰۰ واحد.
ب - در شهرستانهای با بیش از دو میلیون نفر جمعیت، ۲۰۰ واحد.
ج - در شهرستانهای دارای بیش از یک میلیون نفر و کمتر از دو میلیون نفر جمعیت، ۱۵۰ واحد.
د - در شهرستانهای دارای بیش از پانصد هزار نفر و کمتر از یک میلیون نفرجمعیت، ۱۰۰ واحد.
هـ - در شهرستانهای با کمتر از پانصد هزار نفر جمعیت، ۵۰ واحد.
اتحادیه صنفی (سندیکا) در خدمت اعضای خود است و ماھیت آن ھمان چیزی است که اعضای اتحادیه آنرا تعیین می کنید. اساس یک اتحادیه صنفی آنست که اعضای آن بایکدیگر متحد شده و قول می دھند که مشترکاً برای خیر و صلاح ھمگان مبارزه کنند. لذا وظایف اتحاده ها به شرح زیر است :
الف)ارائه پیشنهاد برای تهیه و تنظیم یا تغییر ضوابط صدور پروانه کسب و انواع پروانه های لازم برای مشاغل ،به اتاق اصناف
ب)اجرای مصوبات و بخشنامه های هیأت عالی نظارت و کمیسیون نظارت که در چارچوب این قانون به اتحادیه ابلاغ می گردد.
ج)ارائه پیشنهاد درباره امور اصناف به اتاق اصناف
د)صدور پروانه کسب با دریافت تقاضا و مدارک متقاضیان با رعایت قوانین مربوطه
هـ)ابطال پروانه کسب و تعطیلی محل کسب طبق مقررات این قانون و اعلام به کمیسیون نظارت و جلوگیری از ادامه فعالیت واحدهای صنفی که بدون پروانه کسب دایر می شوند و یا پروانه کسب انها به دلایلی ابطال می گردد.
و)تنظیم بودجه سال بعد و تسلیم آن تا آخر دی ماه هر سال به اتاق اصناف جهت رسیدگی و تصویب
ز)تنظیم ترازنامه سالانه و تسلیم آن تا پایان خرداد ماه هر سال به اتاق اصناف برای رسیدگی و تصویب
ح)ایجاد تسهیلات لازم برای آموزشهای مورد نیاز افراد صنفی به صورت مستقل یا با کمک سازمانهای دولتی یا غیر دولتی
ط)تشکیل کمیسیونهای رسیدگی به شکایات ، حل اختلاف ، بازرسی، فنی و آموزشی و کمیسیون های دیگر مصوب هیأت عالی نظارت.
از جمله مهمترین وظایف اتحادیه ها در صدور پروانه کسب برای هر یک از اصناف است .
منابع مالی
اتحادیه ها دارای شخصیت حقوقی خصوصی هستند و از این جهت منابع مالی مستقل از دولت دارد به طور کلی در ماده 31 در خصص منابع مالی اتحادیه ها چنین آمده :
ماده ۳۱ - منابع مالی هر اتحادیه عبارتند از:
الف - حق عضویت افراد صنفی در اتحادیه.
ب - وجوه دریافتی در ازای ارائه خدمات اعم از فنی و آموزشی به اعضای صنف.
ج - کمکهای دریافتی از اشخاص حقیقی یا حقوقی.
د - کارمزد وصول مالیات، عوارض و هزینه خدمات وزارتخانهها، شهرداریها وسازمانهای وابسته به دولت.
تبصره ۱ - میزان و نحوه وصول وجوه موضوع این ماده متناسب با وضعیتاتحادیه، نوع شغل و شهر، صرفاً و انحصاراً در چارچوب آئیننامهای مجاز خواهد بود کهبه پیشنهاد مجامع امور صنفی مراکز استانها به تصویب وزیر بازرگانی خواهد رسید.
تبصره ۲ - اتحادیهها موظفند بیست درصد (۲۰%) مبالغ دریافتی به موجب اینماده را به حساب مجمع امور صنفی واریز کنند.
هر شخص حقیقی یا حقوقی که در یکی از فعالیتهای صنفی سرمایهگذاری کند فرد صنفی شناخته میشود زمینههای این مشاغل عبارت است از:
1. تولید
2. تبدیل
3. خرید
4. فروش
5. توزیع
6. خدمات
در قانون تجارت هر کس است که به داد و ستد و خرید و فروش کالایی میپردازد. در حقوق تجارت و به موجب ماده یک قانون تجارت تاجر کسی است که شغل معمولی خود را معاملات تجاری قرار دهد. کسبه جزء نیز که در ماده ششم قانون تجارت و ماده 19 قانون تجارت بیان شده نیز تاجر محسوب میشوند هر چند از داشتن دفاتر تجاری معاف هستند. تاجر عرفی و اصناف و کسبه جزء جمعاً به عنوان تجار به معنی اخص اطلاق میشوند و تجار به مفهوم و معنای اعم شامل دسته جات مذکور و دلالان و حق العمل کاران و واسطهها از هر قبیل و صنعتگران و صاحبان کارخانه و بانک و صرافان و متصدیان بیمه و کشتی سازان و متصدیان حمل و نقل و مقاطعه کاران و آژانسهای مسافرت و نشریات و متصدیان فروش و متصدیان نمایشگاههای عمومی و موسسات مشاغل عمومی و غیره و اشخاصی که جنسی را به قصد فروش بخرند و لو تصرفی در آن نکنند، گفته میشود.
پروانه کسب چیست؟
پروانه کسب مجوزی است برای شروع و ادامه کسب و کار یا حرفه که برای آغاز کار در محل مشخص یا وسیله کسب معین، بهصورت موقت یا دائم به فرد یا افراد صنفی در اتحادیه های اصناف مختلف صادر میشود.
پروانه کسب دائم: پروانه کسب مجوزکسب و کاری است که مدت اعتبار آن 5 سال بوده و قابل تمدید است.
پروانه کسب موقت : مجوز کسبی است که فقط برای یک بار صادر میشود و مدت اعتبار آن 1 سال است و در پایان 1 سال صاحب پروانه میتواند آن را تبدیل به پروانه دائم نماید .
در خصوص پروانه کسب در قانون نظام صنفی چنین آمده :
ماده ا – هر فرد که بخواهد واحد صنفی ایجاد کند قبل از سپردن هر گونه تعهد اجاره و یا خرید محل باید جهت اخذ مجوز لازم به اتحادیه مربوط مراجعه نماید.
تبصره 1- در ابتدای هر سال ضرورت ایجاد واحد صنفی را اتحادیه صنف مربوطه به کمیسیون نظارت شهر و در شهرهای فاقد اتحادیه صنفی شهرداری به کمیسیون نظارت شهر مرکز شهرستان برای تایید پیشنهاد می نماید. کمیسیون موظف است حداکثر ظرف مدت 3 ماه نظر خود را اعلام دارد.
تبصره 2- ضرورت ایجاد واحد صنفی بایستی هماهنگ با سیاست دولت در زمینه تامین و تولید و توزیع کالا و ارائه خدمات تعیین گردد.
ماده 2- اتحادیه موظف است درخواستها رسیده برای اخذ پروانه کسب را به ترتیب شماره و تاریخ در دفتر مخصوصی ثبت و رسید آنرا به متقاضی تسلیم نماید.
ماده 3- اتحادیه با رعایت حق تقدم در خواستهای رسیده موضوع ماده 2 را بررسی و نظر خود را مبنی بر رد یا قبول تقاضا حداکثر ظرف 15 روز کتبا اعلام می دارد در صورت مثبت بودن جواب اتحادیه متقاضی می تواند نسبت به تهیه مدارک لازم اقدام نماید.
با توجه به ماده 3 درمیابیم ترتیب خاصی در صدور پروانه مد نظر قانون گذار بوده که در ماده های بعدی به اولویتهای کسب پروانه کسب ،پرداخته است :
ماده 4- اولویت دریافت پروانه کسب در هر یک از رشته های صنفی بارعایت کلیه شرایط و ضوابط مربوطه به ترتیب زیر می باشد :
1) بیکاران مشمول قانون بیمه بیکاری با توجه به رشته های تخصصی آنها.
2)افرادی که فاقد هرگونه پروانه کسب باشند.
ماده 5 – برای اشخاص حقوقی و مشارکتها ی مدنی موضو ع تبصره یک ذیل ماده 14 قانون نظام صنفی یک پروانه به نام شرکت و با ذکر نام مدیر عامل اشخاص حقوقی در خواست کننده و یا احد از شرکاء در مشارکتهای مدنی (که توسط سایر شرکاء کتبا معرفی شده باشند) درصورت احراز سایر شرایط صادر می گردد.
تبصره 1- در صورتی که شرکت مزبور بخواهد در بیش از یک مکان فعالیت نماید برای مکانهای دیگر ضمن صدور پروانه کسب طبق مفاد این ماده جهت اداره واحد صنفی برای فرد معرفی شده توسط مدیرعامل و یا احد از شرکاء معرفی شده باشند) با رعایت سایر مقررات مربوطه تا سقف تعدادی که کمیسیون نظارت هر شهر تصویب نماید کارت مباشرت صادر خواهد شد.
تبصره 2- در صورت نیاز به فعالیت در محل غیر از محل قانونی اشخاص حقوقی پس از تصویب کمیسیون نظارت مربوطه یک پروانه کسب به نام شرکت و با ذکر مشخصات نماینده قانونی آن شرکت به معرفی مدیر عامل اشخاص حقوقی در خواست کننده در صورت احراز سایر شرایط صادر و برای اداره بیش از یک واحد صنفی برای افرادی که مدیر عامل کتبا معرفی می نماید با رعایت مفاد تبصره یک همین ماده کارت مباشرت صادر خواهد گردید.
تبصره 3- در مواردی که شخصی نمایندگی توریع کالاهای شرکتی را عهده دار باشد و از نظر حقوقی شعبه یک شخصیت حقوقی تلقی نشود صدور پروانه کسب برای شخص مزبور مشمول این ماده نبوده و در صورت احراز شرایط و با رعایت سایر مقررات مربوطه پروانه کسب به نام وی صادر خواهد شد.